Czynny udział w funkcjonowaniu spółek kapitałowych polega przede wszystkim na
podejmowaniu decyzji w sprawach bieżących, a także w sprawach, które występują
incydentalnie, natomiast swoim rozmiarem nieczęsto decydują o dalszym jej bycie prawnym.
Ze względu na doniosłą wartość funkcji uchwał, w niniejszym wpisie przybliżymy Państwu
zasady z tym związane.
Pojęcie kworum
W pierwszej kolejności pochylić należy się nad pojęciem kworum. Samo pojęcie „kworum” co
do zasady nie zostało określone w Ustawie Kodeks Spółek Handlowych [dalej zwana k.s.h.],
lecz zgodnie z powszechnie przyjętą definicją stosowaną zarówno przez praktyków jak i
teoretyków prawa, kworum to liczba członków danego zgromadzenia, których obecność jest
konieczna do skutecznego podejmowania decyzji. Jednakże k.s.h. nie tylko nie definiuje
pojęcia kworum, a co więcej wprowadza generalną zasadę, że zgromadzenie wspólników
spółki kapitałowej jest ważne bez znaczenia jaki kapitał spółki jest reprezentowany. Taki
zapis znajduje się w art. 241 k.s.h., w którym ustawodawca wyraźnie wskazuje, że: „Jeżeli
przepisy niniejszego działu lub umowa spółki nie stanowią inaczej, zgromadzenie wspólników
jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanych na nim udziałów.”. Odnośnie Spółek
Akcyjnych zapis taki znajduje się w art. 408 k.s.h. – z powyższego wynika wprost, że jeżele
przepisy prawa, a także umowa spółki nie mówią inaczej, należy stosować powyżej
przytoczoną zasadę. Ustawodawca rozumiejąc doniosłość niektórych uchwał przewidział
wprost w ustawie surowsze procedury dotyczące kworum. I tak należy wskazać:
1. art. 239 §1 k.s.h. – „W sprawach nieobjętych porządkiem obrad nie można powziąć
uchwały, chyba że cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na zgromadzeniu, a
nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały.”
2. art. 240 k.s.h. – „Uchwały można powziąć pomimo braku formalnego zwołania
zgromadzenia wspólników, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z
obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia lub wniesienia
poszczególnych spraw do porządku obrad.”
3. art. 246 §3 k.s.h. – „Uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca
świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane
osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których
dotyczy.”
4. gdy chodzi o zapobieżenie rozwiązaniu spółki – art. 273 k.s.h. „Do dnia złożenia
wniosku o wykreślenie spółki z rejestru jednomyślna uchwała wszystkich wspólników
o dalszym istnieniu spółki może zapobiec jej rozwiązaniu, chyba że z żądaniem
rozwiązania wystąpił niebędący wspólnikiem członek organu spółki lub organ, o
którym mowa w art. 271 sądowe orzeczenie o rozwiązaniu spółki z o.o. pkt 2, albo w
przypadkach określonych w art. 21 przesłanki rozwiązania przez sąd rejestrowy spółki
kapitałowej.” – wymagane jest spełnienie dwóch przesłanek:
a. cały kapitał zakładowy musi być reprezentowany;
b. uchwała musi zapaść jednogłośnie;
5. Uchwała o połączeniu spółki kapitałowej z inną spółką – art. 506 §1 k.s.h. „Łączenie
się spółek wymaga uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia
każdej z łączących się spółek, powziętej większością trzech czwartych głosów,
reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa lub
statut spółki przewidują surowsze warunki.”. Wymogiem w tym przypadku jest
minimum 50% kapitału każdej z łączących się spółek kapitałowych.
6. Uchwała o połączeniu się spółki z o.o. ze spółką osobową – art. 522 §1 i §2 k.s.h. „§ 1.
Łączenie się spółek wymaga uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego
zgromadzenia łączącej się spółki kapitałowej i uchwały wszystkich wspólników
łączącej się spółki osobowej.” „§ 2. Uchwała zgromadzenia wspólników lub walnego
zgromadzenia łączącej się spółki kapitałowej wymaga większości trzech czwartych
głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że
umowa lub statut spółki przewidują surowsze warunki.”
7. Uchwała o podziale spółki – art. 541 §1 k.s.h. „Podział spółki wymaga uchwały
zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dzielonej oraz każdej
spółki przejmującej, powziętej większością trzech czwartych głosów,
przedstawiających co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa albo
statut spółki przewidują surowsze warunki.”
8. Przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową – art. 575 k.s.h.
„Przekształcenie spółki kapitałowej w spółkę osobową następuje, jeżeli oprócz
wymagań, o których mowa w rozdziale 1, za przekształceniem spółki kapitałowej w
spółkę osobową wypowiedzieli się wspólnicy reprezentujący co najmniej dwie trzecie
kapitału zakładowego, chyba że umowa albo statut przewiduje surowsze warunki.”
Wymogiem jest wypowiedzenie się za podjęciem uchwały co najmniej 2/3 kapitału
zakładowego. Z powyższego można wywieść, iż w tym przypadku kworum to 2/3
wspólników – chyba, że umowa spółki stanowi surowsze uwarunkowania.
9. Przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną – art. 577 § 1 pkt 1 k.s.h. „§ 1.
Przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową następuje, jeżeli oprócz
wymagań, o których mowa w rozdziale 1:
1) za przekształceniem spółki wypowiedzieli się wspólnicy reprezentujący co najmniej
połowę kapitału zakładowego, większością trzech czwartych głosów, chyba że umowa
albo statut przewiduje warunki surowsze”
Kworum 50% kapitału zakładowego.
Następnie po spełnieniu wymagań odnośnie kworum lub zastosowaniu generalnej zasady
następuje głosowanie nad podjęciem bądź odrzuceniem proponowanej uchwały. Zgodnie z
definicją ustawową, głosy dzielą się na: głosy „za”, „przeciw” lub „wstrzymujące się”, które to
zostały oddane podczas głosowania w sposób zgodny z ustawą lub umową spółki, tak
również zostało wpisane w art. 4 §1 pkt 9 k.s.h. Głos oddany zgodnie z powyżej określonymi
zasadami można określić jako akt realizacji uprawnień korporacyjnych przysługujących każdemu wspólnikowi w stosunku do posiadanych przez niego udziałów, w toku procesu
głosowania na zgromadzeniu wspólników. Uprawnienia korporacyjne przysługują
wspólnikowi, nie oznacza to, iż wspólnik jest zobligowany do pojawienia się na konkretnym
zgromadzeniu wspólników, aby to zgromadzenie mogło się odbyć. Stąd sformułowanie
uprawnienia korporacyjne, nie zaś obowiązki.
W kwestii głosowania należy rozróżnić następujące większości:
1. zwykła większość głosów;
2. bezwzględna większość głosów;
3. kwalifikowana większość głosów;
4. jednogłośne uchwały;
Zwykła większość głosów to sytuacja, w której zlicza się stosunek ważnie oddanych głosów
„za” do ważnie oddanych głosów „przeciw”. W tej sytuacji głosy „wstrzymujące się” nie mają
znaczenia i nie są brane pod uwagę.
Bezwzględna większość głosów
Bezwzględna większość głosów zgodnie z definicją w art. 4 §1 pkt 10 k.s.h.: „bezwzględna
większość głosów – więcej niż połowę głosów oddanych”. Oznacza to sytuację, w której jest
więcej niż połowa głosów oddanych, czyli liczony jest stosunek głosów „za” do – łącznie –
głosów „przeciw” i „wstrzymujących się”, a stosunek ten musi być większy na rzecz głosów
„za” aby doszło do skutecznego powzięcia uchwały. Zasadą jest zgodnie z art. 245 k.s.h. –
„Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy niniejszego działu lub
umowa spółki nie stanowią inaczej.” Skoro ustawodawca sformułował tezę, iż zasadą jest
stosowanie bezwzględnej większości głosów podczas podejmowania uchwał, przewidział
również odstępstwa od tej zasady:
1. art. 246 §1 zd. 1– „Uchwały dotyczące zmiany umowy spółki, rozwiązania spółki lub
zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części zapadają większością dwóch
trzecich głosów. Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki
wymaga większości trzech czwartych głosów. Umowa spółki może ustanowić
surowsze warunki powzięcia tych uchwał.”. Uchwały dotyczące zmiany umowy spółki,
rozwiązania spółki lub zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej wymagają
dla swojej ważności większości 2/3 głosów
a. wyjątkiem od wskazanego wyjątku jest sytuacja z art. 233 k.s.h. „Jeżeli bilans
sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów
zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd jest
obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia
uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki.” Wówczas to dla ważności i
skuteczności podjęcia uchwały, gdy zarząd spółki wykazał stratę
przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę
kapitału zakładowego wystarczy bezwzględna większość głosów,
2. art. 246 § 1 zd. 2 k.s.h. „Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności
spółki wymaga większości trzech czwartych głosów. Umowa spółki może ustanowić
surowsze warunki powzięcia tych uchwał.”
3. art. 506 § 1 k.s.h. „Łączenie się spółek wymaga uchwały zgromadzenia wspólników
lub walnego zgromadzenia każdej z łączących się spółek, powziętej większością trzech
czwartych głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba
że umowa lub statut spółki przewidują surowsze warunki.
4. art. 541 § 1 k.s.h. „Podział spółki wymaga uchwały zgromadzenia wspólników albo
walnego zgromadzenia spółki dzielonej oraz każdej spółki przejmującej, powziętej
większością trzech czwartych głosów, przedstawiających co najmniej połowę kapitału
zakładowego, chyba że umowa albo statut spółki przewidują surowsze warunki.”
10. art. 562 w zw. z art. 577 § 1 pkt. 1 k.s.h. „Przekształcenie spółki wymaga uchwały
powziętej, w przypadku przekształcenia spółki osobowej, przez wspólników, a w
przypadku przekształcenia spółki kapitałowej, przez zgromadzenie wspólników lub
walne zgromadzenie, w sposób określony odpowiednio w przepisach art. 571
przekształcenie spółki osobowej w spółkę kapitałową, art. 575 przekształcenie spółki
kapitałowej w spółkę osobową, art. 577 przekształcenie spółki kapitałowej w inną
spółkę kapitałową § 1 pkt 1 i w art. 581 przekształcenie spółki osobowej w inną spółkę
osobową.” w zw. „§ 1. Przekształcenie spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową
następuje, jeżeli oprócz wymagań, o których mowa w rozdziale 1:
1) za przekształceniem spółki wypowiedzieli się wspólnicy reprezentujący co najmniej
połowę kapitału zakładowego, większością trzech czwartych głosów, chyba że umowa
albo statut przewiduje warunki surowsze”
5. art. 273 k.s.h. „Do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru jednomyślna
uchwała wszystkich wspólników o dalszym istnieniu spółki może zapobiec jej
rozwiązaniu, chyba że z żądaniem rozwiązania wystąpił niebędący wspólnikiem
członek organu spółki lub organ, o którym mowa w art. 271 sądowe orzeczenie o
rozwiązaniu spółki z o.o. pkt 2, albo w przypadkach określonych w art. 21 przesłanki
rozwiązania przez sąd rejestrowy spółki kapitałowej.”
Następnie poruszyć należy kwestię kwalifikowanej większości głosów: oznacza szczególną
większość głosów, która najczęściej jest większą niż bezwzględna większość, określona w
konkretnym przepisie i zastrzeżona dla istotnych z punktu widzenia spółki czy wspólników
spraw. Występują następujące wielkości głosów:
1. 2/3 głosów ważnie oddanych – np. co do zmiany umowy spółki lub w sprawie zbycia
przedsiębiorstwa;
2. 3/4 głosów ważnie oddanych – przy podziale spółki z o.o. czy przekształceniu spółki z
o.o. w spółkę akcyjną.
Przypisy rzadko przewidują wymóg większości kwalifikowanej, zarezerwowane jest to
zazwyczaj dla spraw doniosłych, na przykład przy wprowadzaniu zmian o istotnym znaczeniu
dla spółki. Przepisy te mają charakter semiimperatywny, co oznacza, iż decyzją zastosowania
powołanych większości, lub nawet ich zwiększenia obarczeni zostali wspólnicy podczas
formułowania postanowień w umowie spółki. Wyjątkiem od powyższego jest to, że
wspólnicy nie mogą zastosować rozwiązania bardziej liberalnego, gdyż zgodnie z art. 58 § 1
Kodeksu cywilnego w zw. z art. 2 Kodeksu spółek handlowych byłoby ono nieważne.
Jednogłośne uchwały zapadają stosunkowo rzadko, gdyż wymagają oddania wszystkich
głosów „za”. Wspomnieć należy, iż wyjątkowo uchwała wymaga jednomyślności wspólników
w sytuacji przy zmianie umowy spółki, która zwiększa świadczenia wszystkich wspólników
lub uszczupla ich prawa udziałowe.
